Waar bent u naar op zoek?

blog

Biddag laat nadenken over relatie tussen welvaart en welzijn

Werken en toch arm zijn

05-03-2019

Werken én arm zijn – het lijkt niet bij elkaar te horen. De Raad van Kerken besloot echter als thema voor de biddag ‘Werkende armen’ te kiezen.

Paulus stimuleert de gemeente van de Thessalonicenzen tot het gaan van een vaste koers, tot het hebben van een goede werkhouding. Zichzelf stelt hij zich hierbij tot een voorbeeld. ‘Wij hebben ons immers niet ongeregeld gedragen in uw midden.’ (2 Thess.3:7) Nee, juist dag en nacht spande de apostel zich in om niemand tot last te zijn.

Wie lui is, kan bij Paulus niet rekenen op veel sympathie. In zijn appèl aan de gemeente zit weinig ruimte voor nuance: ‘Sta dan vast broeders, en houd u aan de overleveringen waarin u onderwezen bent…’ Mensen die ‘ongeregeld wandelen’, worden ‘namens onze Heere Jezus Christus’ aangespoord om ‘in alle rust aan het werk te gaan en hun eigen brood te eten’. Het is in dit bijbelgedeelte dat we de woorden vinden die in onze cultuur tot een vaste zegswijze geworden zijn: ‘Als iemand niet wil werken, zal hij ook niet eten.’ 

Alleengaanden en ZZP’ers

Met een goede inzet, met de bereidheid om de handen uit de mouwen te steken, ben je er echter nog niet altijd, ook niet in een welvarend Nederland. Als je zelf wekelijks je auto vol kunt tanken, heb je niet door dat het woordje ‘armoede’ bij anderen wel in de agenda staat. Ter gelegenheid van de komende biddag – volgende week woensdag – laat de Raad van Kerken ons weten dat er onder ons ‘werkende armen’ zijn.

Wellicht kwam de Raad op dit spoor door het NOS-bericht van oktober jl. Meer dan vijf procent van de werkenden – volgens de recentste info gaat het om 203.000 personen – mag zich tot de armen rekenen. Het gaat dan om mensen die voor een beperkt aantal uren werk vonden, tegen lage tarieven of mensen die met een klein salaris een groot huishouden onderhouden moeten. Tot deze groep behoren nogal eens alleengaanden, ZZP’ers, mensen met een migratie-achtergrond.

Andere dingen belangrijk

Onderzoek naar de positie van de werkende armen levert voor in statistieken geïnteresseerden altijd weer veel op. Met name de mens achter de cijfers en tabellen heeft dan onze aandacht. Ik haal nu één gegeven uit het laatste armoedeonderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), namelijk dat Nederlanders hun werk bovengemiddeld combineren met andere maatschappelijke taken. ‘Er zijn andere dingen belangrijk in het leven, een idee dat in Nederland sterker leeft dan in ons omringende landen.’ Het doet je goed om dit te lezen, om te ontdekken dat blijkbaar niet voor elk mens de economie het altaar is waarop we massaal offeren.

Andere dingen dan werk belangrijk in het leven? Sluit deze SCP-waarneming niet aan bij het appèl dat ds. J.J. Mulder vorige maand op een bijeenkomst van de hervormde Vrouwenbond deed? Omdat het gezinsleven in de christelijke gemeente ‘geweldig onder druk staat’, stelde de dominee uit Krimpen de vraag of het Gods bedoeling is om de week tot de rand toe te vullen, pleitte hij voor de juiste keuzen ten aanzien van werkend moederschap. 

Welvaart-welzijn

Een eerste reflex bij zo’n pleidooi is gemakkelijk de houding van weerstand, van het verwijt van conservatisme, ook omdat het concrete keuzen uit mijn leven ter discussie kan stellen. En toch, ds. Mulder deed niet anders dan de vraag stellen hoe in mijn leven welvaart en welzijn zich tot elkaar verhouden. Het is een thema dat er op de biddag werkelijk toe doet. Immers, wát vragen we aan God op de biddag voor gewas en arbeid, als gemeente en persoonlijk? 

*** 

Terug naar de ‘werkende armen’, een begrip dat in Europa sinds twintig jaar gebruikt wordt. Het gaat om mensen die uit financiële noodzaak nogal eens ‘banen stapelen’, kleine deeltijdbanen waarbij het lastig is passende werktijden op elkaar af te stemmen.

Hoe kan het aantal ‘werkende armen’ nu toenemen, als het economisch beter gaat? Het heeft te maken met de overgang van een overwegend industriële economie – waarin mensen een redelijk vast werk hadden en de vakbonden betekenis hadden – naar een zogenoemde postindustriële diensteneconomie, waarin veel vast werk in flexwerk veranderd is. Hier komt bij dat laaggeschoolde arbeid uit westerse landen concurreren moet met deze arbeid van elders én dat de komst van Polen, Roemenen, Bulgaren naar Nederland de lonen in ons land drukt. 

Diaken

Elke diaken hoeft geen economie gestudeerd te hebben, maar het is wel goed om de sociale trends in de samenleving te kennen. De diaken heeft immers een antenne ontwikkeld voor de nood in de wereld, de armoede om de hoek, het verdriet bij de buren. Hij zal weten welke mensen door het net van de participatiemaatschappij niet opgevangen worden. Om die reden kan hij voor de dienst van het Woord en van de gebeden de predikant op weg naar de biddag terzijde staan.

Het was de Sociaal-Economische Raad die in zijn advies over armoede nadrukkelijk naar de kerken keek – en dat is een insteek om zuinig op te zijn. Nadat de SER vaststelde dat de meerderheid van de kinderen die in armoede opgroeien, werkende ouders heeft, wees hij namelijk op de betekenis van de kerk als vindplaats van die armen, op de taak van de kerk om door te verwijzen naar voorzieningen van de burgerlijke gemeente. 

Wijsheid

Een van de bijbelgedeelten die de Raad van Kerken aanreikt bij het thema ‘werkende armen’, is 2 Kronieken 1, waarin God aan Salomo verschijnt, waarin de koning aan de Heere mag vragen wat hij wil. Salomo vraagt om wijsheid en kennis, waarin hij zich onderscheidt van collega-koningen, die inzetten op macht, eer en rijkdom. In het leven van de zoon van David wordt vervuld wat de Heere Jezus later in de Bergrede verwoorden zal: ‘Zoek eerst het Koninkrijk van God en Zijn gerechtigheid, en al deze dingen zullen u erbij gegeven worden.’

Op de biddag staat de zegen van God centraal over ons dagelijkse bestaan, beseffen we dat regen en droogte in Zijn hand zijn, dat voorspoed ons dankbaar moet maken en tegenspoed ons leiden mag tot geduldig vertrouwen. Maar, met Salomo en de Raad van Kerken bidden we ook om wijsheid, gericht op praktisch handelen, gericht op een leven bij de geboden van God. 

Eenheid van de gemeente

Is die wijsheid niet wat ons land, onze kerk, onze families boven alles nodig hebben? Onvrede kan ons in de maatschappij brengen bij populistische politiek. Een kantelende tijd en een gebrek aan kennis van de Schrift en de belijdenis kunnen maken dat het ambtsdragers in de kerk ontbreekt aan zicht op de roeping van de gemeente, op bedreigingen voor de gemeente. Veel meer dan intelligente mensen hebben we (levens)wijze christenen nodig. Als eenheid in het wezenlijke zo vaak verbroken wordt, dienen we niet te bidden om de gave van de wijsheid? Op veel posities zijn er mensen nodig die het gezag van het Woord laten spreken.

Wijsheid is ook in het belang van hulpbehoevenden en armen, omdat gerechtigheid het uitgangspunt is. Voortdurend roept de Bijbel ons op tot het dóen van gerechtigheid. ‘Hoelang zult u onrechtvaardig oordelen en de goddelozen bevoordelen? Doe recht aan de geringe en de wees, bewijs de ellendige en de arme gerechtigheid.’ (Ps.82) En Psalm 112 leert ons dat oog hebben voor de arme kenmerk is van een mens die de Heere vreest: ‘Hij deelt mild uit, hij geeft aan de armen, zijn gerechtigheid houdt voort eeuwig stand…’

Dan krijgt de eredienst van de gemeente op straat een vervolg.

P.J. Vergunst