column

Jij zeggen

‘Begrijpt u dit ook allemaal, meneer?’ Een van mijn mentorleerlingen uit VWO 3 probeert een boek van de Joodse filosoof Martin Buber te doorgronden. ‘Als ik bijzonder helder ben wel aardig, maar vaak vind ik het moeilijk,’ stel ik haar gerust.

Op de hoek van mijn bureau ligt een stapeltje boeken dat in lessen voorbij is gekomen. Elke vrijdag hebben de leerlingen een leeshalfuurtje, waarin sommigen nog eens een boek van de stapel pakken. Buber is in trek. Ik heb hem geïntroduceerd na de lessen over de Eerste Wereldoorlog. Sterk vereenvoudigd zegt Buber dat je op twee manieren met een medemens om kan gaan. Of je zoekt echt contact met hem, of je beschouwt hem als een ding. Je zegt ‘jij’ of ‘het’ tegen je medemens. Na de lessen over de machinegeweren in de loopgraven behoeft dit voor de leerlingen nauwelijks verdere uitleg.

In de loop van het jaar probeer ik de gedachtengang terug te laten komen. Bij een dagopening: ‘Die Farizeeër die opstaat om de Heere Jezus te verzoeken, neemt Hem eigenlijk niet serieus. Hij zegt geen jij, maar het.’ Of zomaar in een gesprek: ‘Even laten zien dat je slimmer bent dan je docent. Dat vinden we mooi hè, maar zeg je dan jij of het?’ Het gegrinnik wijst er op dat ze het begrepen hebben.

Ik probeer in het mentoraat tijd te vinden om ook ‘jij’ tegen mijn mentorleerlingen te zeggen. Echt belangstelling te hebben voor wie ze zijn en wat hen beweegt. In de mentorgesprekken gaat het echter vooral over het vakkenpakket voor klas vier. Al snel is het stroomschema leidend. Niet goed in scheikunde, dan maar iets met talen of economie. Een leerling wordt zo een ‘het’, gereduceerd tot zijn cijfertjes.

Een mentorleerling roept me terug naar mijn eigen uitgangspunt. ‘Achter elk mens zit een verhaal,’ besluit hij een indrukwekkende uiteenzetting over zijn diepste motivatie. ‘Zou ik als mentor meer op zoek moeten zijn naar die verhalen?’ vraag ik. ‘Ik denk het wel’, bevestigt hij voorzichtig.

Nog meer ‘jij’ zeggen dus. Een boek begrijpen is soms moeilijk. Het in praktijk brengen nog lastiger.

Arjan Baarssen