column

Liturgische taal

Waar speelt liturgie zich af? Variaties in het christendom beantwoorden deze vraag heel verschillend, en het antwoord in het gereformeerd protestantisme luidt: liturgie speelt zich af waar de gemeente samenkomt rond het Woord.

En toen was er COVID-19. Wat niemand voor mogelijk hield, gebeurde: bijeenkomen op zondag was niet meer mogelijk. Eerst werd er geïmproviseerd. Daarna geïnvesteerd. Videocamera’s, techniekteams, live-streaming. Liturgische vernieuwingen die anders jaren overleg hadden gevergd, werden in een mum van tijd gerealiseerd.
Stilzwijgend voltrok zich een radicale verandering: in plaats van ín het kerkgebouw, vindt de liturgie plaats búiten het kerkgebouw.

Op de bank thuis met mijn gezin, maar vooral als gastvoorganger in kerkdiensten, heb ik me de afgelopen maanden vaak afgevraagd: hoe spreken we elkaar in deze nieuwe situatie aan, nu het ‘bijeen zijn rond het Woord’ er anders uitziet? Want dat blijft voorop staan: al is de gemeente verspreid over vele plaatsen en zijn we voor elkaar onzichtbaar, dat neemt niet weg dat wie online meedoen, samenkomen rond het Woord.

Er heeft zich een kleine revolutie voltrokken: de kerkradioluisteraars zijn niet langer de uitzondering. COVID-19 heeft hen tot norm gemaakt: de kerkdienst speelt zich voor iedereen thuis af. En dat vraagt iets van onze liturgische taal. Voor je het weet wordt degene die thuis meedoet, nog passiever gemaakt: ‘we luisteren naar het zingen van Psalm 121’, ‘u die thuis meekijkt’, ‘fijn dat we hier toch met een paar mensen bij elkaar kunnen zijn’. Waarom niet gewoon: ‘we zingen, wij horen het Woord, fijn dat u er vanmorgen ook bij bent en meedoet, ontvang op de plaats waar u woont en leeft de zegen van Christus’.

Het kon wel eens een radicale vernieuwing van onze taal in de liturgie betekenen, dat de kerkdienst zich in onze huizen afspeelt: taal die actief maakt, inclusief is voor hen die we niet zien, en gastvrij naar wie meedoet zonder dat we hem of haar kennen.
De liturgie geschiedt op straat, zo hield de hervormde theoloog O. Noordmans ons ooit voor. Dat is meer waar dan ooit: wij komen op straat, dat is, in ons gewone leven, bijeen rond het Woord.

Dr. T.T.J. Pleizier